Хемија за сите

Пластика, да или не?

Најдени се траги од микропластика во примероците земени од секој испитаник, па дури и во плацентата на неродените бебиња!

Почетоците на пластиката имаа благородна цел: заштита на слоновите. Имено, до почетокот на 19 век годишно се убивале илјадници слонови само заради нивните големи заби (кљови) кои се користеле за изработка на билијардски топки, клавиши на клавири и вештачки заби.

Michael Phelan во 1863 година, бизнисмен од САД, понудил наградата од 10.000 американски долари (во тоа време огромна сума) за тој што ќе пронајде замена за слоновата коска (поради цената на слоновата коска и загриженоста за нејзиниот недостиг). Не знаеме дали го интересирале  баш слоновите и нивното истребување, или намерите му биле од чисто финансиска побуда?

Слон на нишан

John Wesley Hyatt бил американски пронаоѓач, добитник на Медалот Перкин и е вклучен во Куќата на славните на националните пронаоѓачи.

Тој ја измислил пластиката, добивајќи од неа неколку стотици патенти. Меѓу најпознатите негови пронајдоци е онаа за замена за слонова коска, за производство на топчиња за билијард.

Хајат експериментирал со паркезин, стврднат облик на нитроцелулоза, измислен од Англичанецот Alexander Parkes во 1862 година и може да се смета за првата вистинска пластика, иако не била успешна како комерцијален или индустриски производ.

После Втората светска војна настанува „бум во пластичарската индустрија“ и денес сме дојдени во ситуација да сме буквално затрупани во купишта пластичен отпад.

Пластиката е веројатно најреволуционерниот но и најконтроверзниот производ во историјата на човештвото!

Овде ќе се задржиме на дилемата: ПЛАСТИКА - ДА ИЛИ НЕ?

Предностите  на пластиката

1. Многу пластични материјали имаат долг животен век што поттикнува повторна употреба.

Пластиката не треба да биде производ за еднократна употреба или да се третира како таква. Многу облици на овој материјал имаат долг животен век што е еднаков или поголем од она што го обезбедуваат другите материјали. Кога ќе продолжиме да ги користиме овие предмети наместо да ги фрламе, тогаш можеме да имаме помала стапка на отпад. Ако повторно употребувате пластични предмети (најмалку седум пати), тогаш заштедувате исто толку енергетски ресурси  како да сте го рециклирале производот.

2. Методите на производство на пластика, споредени  со производство на многу други материјали се поповолни.

 Пример, бамбусот обезбедува природни влакна за употреба, иако производителите мора да користат хемиски процеси за да ја претворат содржината во нешто што може да се користи. Алуминиумот е уште еден пример за производ кој пластиката го победува со економичноста.

3. Пластиката зазема помалку простор во нашите депонии.

И покрај тоа што може да биде потребно значително време за пластичните материјали да се распаднат во депонија, количината на простор што ја зафаќа во овие области за депонирање на отпад е минимална во споредба со другите предмети. Производите од хартија заземаат седум пати повеќе волумен.

4. Не се формира метан кога пластиката почнува да се распаѓа.

Органските материјали испуштаат стакленички гасови кога ќе почнат да се распаѓаат. Фокусот на овој процес често е на јаглерод диоксид, но метанот што се испушта е крајно проблематичен. Во споредба со CO2, метанот е до 20 пати посилен како рефлектирачки атмосферски производ.

5. Обезбедува безбеден начин за транспорт  и чување на нашите потребни предмети.

Една од причините зошто користиме пластика за шишиња што содржат вода и други пијалоци е затоа што го одржува производот безбеден и хигиенски,лесен за транспорт и складирање.

6. Имаме повеќе начини за управување со пластичниот отпад.

Топлината е еден од најчестите методи што се користат за обработка на пластичниот отпад или создавање можности за рециклирање. Тоа не е единствената опција што е достапна за користење. Можеме да користиме пиролиза или гасификација за обработка на овој материјал со минимални емисии или загадување.

Иако цената на алтернативните методи на обработка не е економски одржлива во некои заедници, оваа предност е сè уште присутна и вреди да се разгледа.

7. Пластиката содржи висока енергетска густина што мора да се земе предвид.

Согорувањето на пластиката може да биде доста корисно во некои ситуации поради нејзината висока енергетска густина. Овој материјал нуди значителна енергија за печки за цемент или за согорување бидејќи го создаваме со употреба на нафтени јаглеводороди. Тоа значи дека можеме да го користиме како директна замена за согорувањето на фосилните горива бидејќи основата на производот доаѓа од енергетски ресурс што сите ние го користиме.

8. Пластиката е материјал со многу варијации по  прифатлива цена

Можеме да ги намалиме трошоците за различни артикли поради ниската цена на производство, но можеме да ја измениме и хемијата на материјалот, за да обезбедиме специфични корисни својства за неговата крајна употреба, вклучително и опцијата да го направиме помек, потврд, потранспарентен, поиздржлив...

9. Индустријата за пластика е значаен придонесувач за глобалната економија.

Глобалната пластична индустрија создава пазар вреден над 1000 милијарди долари годишно. Милиони луѓе имаат директни можности за вработување поради овој изум, го користиме за да спречиме фрлање храна, да го заштитиме нашето здравје и да промовираме подобра хигиена, имаме градежна и индустриска пластика, модерен транспорт, обезбедува инфраструктурна поддршка и ја прави испораката и транспортот на предмети поевтини и полесни за завршување.

Недостатоци  на пластиката

1. Пластиката обично доаѓа од необновливи ресурси.

Иако првите пластични материјали потекнуваат од растителни влакна, повеќето од предметите што ги произведуваме денес имаат фосилни горива како основа. Тоа е обично нафта, но можеме да користиме и природен гас за да го развиеме овој производ. Околу 4% од овие горива одат директно во пластичната индустрија за да создадат нови производи.

2. Поголемиот дел од загадувањето пронајдено во светските океани е пластика.
пчастка секаде

До 80% од сите морски отпадоци содржат пластика.

3. Загадувањето со пластика може да доведе до големи економски загуби.

Загадувањето од пластична амбалажа само по себе создава економска загуба од речиси 80 милијарди долари за глобалната економија годишно. Бидејќи не е профитабилно да се рециклираат многу од предметите, поголем дел од нив има тенденција да оди на отпад наместо повторна употреба.

Глобалниот просек за рециклирање пластика е околу 14%. Индија е еден од светските лидери со рециклирање на приближно 60% од своите артикли, додека Соединетите држави се на последно место во развиениот свет со рециклирање само 9%.

4. Не можеме бесконечно да рециклираме пластични производи.

Металите можат да се рециклираат многу пати во различни производи поради својствата на материјалот. Пластиката не ја споделува таа можност. Можеме да го повториме или обновиме само одреден број пати пред да ги изгуби квалитетот и интегритетот. Тоа значи дека поголема е веројатноста да го исфрлиме овој производ, да го согориме или да го чуваме на депонија.

Некои пластични производи и предмети воопшто не можат да се рециклираат, што го зголемува влијанието на овој недостаток (не се препорачува да се реупотребуваат, како и се советува да не се користат поради можноста за испуштање на токсини)

5. Мора да трошиме енергија за чистење на пластиката за да рециклираме предмети.

Пластиките кои имаат вкрстена контаминација со различни видови создаваат неупотребливи производи. Ние, исто така, треба да ги исчистиме предметите пред рециклирачите да ги претворат работите во нови парчиња.

6. Синџирите за препродажба за рециклирана пластика се долги и предизвикувачки за управување.

Некои синџири за преработка и препродажба на рециклирање за пластика имаат тенденција да бидат долги и неефикасни. Еден предмет може да се менува неколку пати или да патува долго за да помине низ процесот на рециклирање. Кога е потребно толку многу енергија за повторна употреба или рециклирање на некој производ, тогаш многу од потенцијалните придобивки исчезнуваат.

7. Потребно е долго време за да се распаднат пластичните производи.

На пластиката и треба долго време за да се деградира во споредба со органските предмети. Некои истражувачи веруваат дека некои форми на овој материјал можеби никогаш нема целосно да се распаднат, останувајќи како нанопластика што може да влијае на здравјето на луѓето, животните и морето на различни начини.

Дури и на пластичните кеси што ги користиме за носење предмети секој ден може да им требаат 10 до 20 години за природно да се разградат - но на некои од нив може да им требаат и до 1.000 години. Кога ќе фрлите пластично шише со вода, тогаш тоа би можело да трае 450 години.

8. Пластиката му штети на нашето здравје

Пластичните предмети се распаѓаат на мали фрагменти кои стануваат микроскопски по големина и консумирани од морските животни. До 25% од рибите што се продаваат на пазарите содржеле фиброзна или цела пластика во стомакот на животното. Хемикалиите од пластиката што се среќава кај овие животни би можеле да се пренесат на луѓето по конзумирање. Од земените примероци, научниците откриле дека половина од нив содржат полиетилен терефталат (PET) пластика, која најчесто се користи во шишиња за пиење. Третина од примероците содржеле полистирен и четвртина полиетилен. Полистирен главно се користи во пластична амбалажа за храна; полиетилен-пластични кеси за носење.

Веќе знаеме дека микропластиката може да се акумулира во цревата на морските птици и рибите, а нашето сегашно разбирање е дека помалите нанопластични честички би можеле дури и да навлезат во клетките и ткивата каде нивните ефекти би можеле да бидат многу потешко да се предвидат. Нашите размислувања мора да се фокусираат на биолошката важност на таложење на  овие честички во одреден организам, орган и ткиво.
пластика во организмот
Проста пресметка: микрочестичка од 1 mm² како репрезентативна микропластика (сина). Нанополистиренските  нано зрнца се сферични и со дијаметар од 21 nm (црвени). Затоа, би имало 2,39 × 1014 зрнца нанополистирен во една пластична микрочестичка.

Научниците предупредуваат: Најдени се траги од микропластика во примероците земени од крвта, белите дробови, црниот дроб, слезината и бубрезите  на секој испитаник, па дури и во плацентата на неродените бебиња!

Ќе испадни на крајот дека пластиката ги спаси слоновите, а ќе биде крива за изумирањето на живиот свет на цела планета!

Сега, ... што решивме за пластиката?

Автор на статијата: Блаже Димески
10 април 2022
Слатко од смокви – пример за „Народна хемија“

Нашите прабаби можеби немале формално знаење од хемија како што го имаме денес, но ...

Креми за сончање

Потенцијални ризици поврзани со употребата на креми за сончање

Подемот и падот на барбитуратите

Некогаш многу популарни, а денес, контролирани супстанци, со минимална медицинска употреба

>> Прочитај повеќе слични содржини!   

донирај

Генерален спонзор

генерален спонзор

Пријатели на науката

спонзор
спонзор
спонзор

Презентации и поимници

Презентации за основно образование

e hemija

Презентации за средно образование

hemija .ppt

Контактни информации:

e-hemija logo

Здружение за унапредување и развој на образованието и науката
„Е-ХЕМИЈА“ – Прилеп

Испрати порака:
e-hemija контакт

Е-Хемија на Facebook:
e-hemija facebook

Е-Хемија на Twitter:
e-hemija facebook

Пријатели на науката:

Здружение за унапредување и развој на образованието и науката „Е-ХЕМИЈА“ – Прилеп
Copyright © 2024 ehemija.mk

WebDesign www.nainternet.mk

e-hemija