Домаќинството како опасна хемиска лабораторија

Хемикалиите за домаќинство помагаат при чистење, дезинфекција, контрола на штетници и друго, но има некои хемикалии кои никогаш не треба да ги мешаме. Некои луѓе можеби мислат дека мешањето на средствата ја зголемува моќта на чистење и дезинфекција, но хемикалиите во смесите често реагираат едни со други и даваат продукти со непожелни својства. Резултатите од мешањето може да ве повредат, да ве разболат или дури и да предизвикаат смрт.

Иако сите немаат исто познавање на хемијата,едно правило не треба да се заборават: Не мешајте ги овие хемикалии кои најчесто ги употребуваме во домаќинството!

Варикина (избелувач, белило) + амонијак = хлорамин

Навистина, едноставно не мешајте белило со кој било производ за чистење, освен ако на етикетата не е наведено дека е безбедно. Белилото и амонијакот се особено непријатна мешавина бидејќи реагираат и формираат пара на хлорамин. Хлораминот го има тој мирис на „базен“ и ги иритира очите, респираторниот систем и кожата. Други резултати од реакцијата вклучуваат хлороводородна киселина, хидразин и гасовит хлор. Сите овие се токсични.

Оваа мешавина претставува најчеста случајна опасност бидејќи многу средства за чистење содржат една или друга хемикалија. Белилото се наоѓа во производите за чистење бањи, некои детергенти за перење и други средства за чистење, додека амонијакот е во средствата за чистење стакло, лакот за мебел, средствата за чистење на повеќе површини и некои средства за чистење на подот.

Друг начин на случајна изложеност е чистење на кутијата за отпадоци за домашни миленици со помош на белило. Урината се распаѓа во амонијак. Работете безбедно и темелно исплакнете ја кутијата за отпадоци користејќи вода пред да ја дезинфицирате со белило.

Да ја видиме хемијата позади ова:

• NH₃ =амонијак
• HCl = хлороводородна (солна) киселина
• NaOCl = натриум хипохлорит (белило, варикина,средство за белење)
• Cl = атомарен(насцентен) хлор
• Cl₂ = хлор, гасовит
• NH₂Cl = хлорамин
• N₂H^₄ = хидразин
• НOCl или НOCl= хипохлореста киселина
• NaCl = натриум хлорид или готварска сол
• (CH₃)₂CO = ацетон (пропанон)
• H₂O₂ = водород пероксид (хидроген)

Белилото содржи натриум хипохлорит (NaOCl), но бидејќи е растворен во вода, хемикалијата постои како хипохлореста киселина (HOCl):

NaOCl + H₂O → NaOH + HClO
HClO → HCl + O

Потоа, амонијакот и гасовитиот хлор реагираат за да формираат хлорамин, кој се ослободува како пара.

NaOCl + 2HCl → Cl₂ + NaCl + H₂O2NH₃ + Cl₂ → 2NH₂Cl

Ако амонијак е присутен во вишок (што може да биде или не мора, во зависност од вашата смеса), може да се формира токсичен и потенцијално експлозивен течен хидразин. Додека нечистиот хидразин има тенденција да не експлодира, тој има потенцијал да врие и да испрска врела, хемиски токсична течност.

2NH₃ + NaOCl → N₂H₄ + NaCl + H₂O

Варикина + Алкохол = Хлороформ

Со мешање на белилото со алкохол се добива хлороформ. Хлороформот е анестетик, па може да предизвика несвест. Ако концентрацијата е доволно висока, тоа предизвикува дури и смрт. Изложеноста не му прави никаква корист на црниот дроб. Други токсични производи вклучуваат хлороводородна киселина и дихлороацетат.

3NaClO + C₃H₆O → CHCl₃ + 2NaOH + NaOCOCH₃

3C₂H₅OH + 12NaClO → 4CHCl₃ + 10NaOH + H₂O + 2HCOONa

Или при реакција со ацетон:
3 NaOCl + (CH₃)2CO → CHCl₃ + 2 NaOH + CH₃COONa

Натриум хипохлоритот реагира со етанол, изопропил алкохол и други видови на алкохол при што се добива хлороформ (CHCl3), хлороводородна киселина (HCl) и други соединенија, како што се дихлороацетат или хлороацетон. Етанолот и изопропил алкохолот се наоѓаат во многу средства за дезинфекција, вклучително и во средство за дезинфекција на раце.

Некои луѓе можеби мислат дека мешањето на белилото и средството за дезинфекција на раце ја зголемува моќта на дезинфекција, но хемикалиите во мешавините често реагираат едни со други и даваат производи со непожелни својства. Вообичаено, смесата се формира ненамерно, како при чистење на излевање на алкохол со белило или со мешање средства за чистење. Белилото, особено, е многу реактивно и не треба да се комбинира со други производи.

Ризици од труење со хлороформ

Хлороформот е опасна хемикалија. Лесно се апсорбира во телото преку кожата или со вдишување или голтање. Хлороформот ја иритира кожата, очите и респираторниот систем. Ги оштетува очите, белите дробови, нервниот систем, кожата, црниот дроб и бубрезите и може да предизвика рак. Сепак, непосреден ризик е тоа што делува како моќен анестетик што може да предизвика несвест или „ненадејна смрт на чистачот“, фатална срцева аритмија.

Сомневајте се на изложеност на хлороформ ако почувствувате мирис налик на етер или тежок, сладок мирис. Ако мислите дека сте биле изложени, веднаш напуштете ја областа и побарајте лекарска помош. Хлороформот во кислородот (и воздухот) се разградува и формира фозген, јаглерод моноксид, дихлорометан, хлороводородна киселина, јаглерод диоксид и формил хлорид. Ова се исто така токсични хемикалии кои треба да се избегнуваат. На пример, фозгенот е хемискиот агенс што предизвика околу 85% од смртните случаи од изложеност на хемиско оружје во I светска војна.

2 CHCl₃ + O₂ → 2 COCl₂ + 2 HCl

Како да се фрли мешавина од белило и алкохол

Ако случајно измешате белило и алкохол, областа мора да биде добро проветрена пред да биде безбедно да се вратите. Бидете внимателни пред да се вратите и не влегувајте ако мирисате на хлороформ или некој необичен мирис. Откако реакцијата ќе исчезне, разредете ја смесата со многу вода и исплакнете ја што е можно побрзо.

Варикина + оцет(или солна киселина) = гасовит хлор

Белилото реагира со која било киселина и создава гасовит хлор. Оцетот содржи разредена оцетна киселина, така што мешањето на белилото и оцетот ослободува хлор. Хлорот има силен мирис. Ги напаѓа кожата, очите и респираторниот систем, предизвикувајќи хемиски изгореници, кашлање, повраќање и потенцијално смрт. Хлорот реагира со водата во белите дробови, формирајќи хлороводородна киселина и влошувајќи ја ситуацијата.

Што се случува кога белилото и оцетот се мешаат?
Белилото содржи натриум хипохлорит (NaOCl), но бидејќи е растворен во вода, хемикалијата постои како хипохлореста киселина (HOCl):

NaOCl + H₂O ↔ HOCl + Na+ + OH–

Хипохлорестата киселина е толку добра за белење и дезинфекција бидејќи е силен оксиданс. Ова исто така го прави добар во учеството во непожелни хемиски реакции. Со мешање на белилото со киселина се добива гасовит хлор. На пример, белилото реагирајќи со хлороводородна киселина создава вода и хлор:

HOCl + HCl ↔ H₂O + Cl₂

Оцетот содржи разредена оцетна киселина наместо хлороводородна реакција, но хлорот сепак се добива:

2HOCl + 2HAc ↔ Cl₂ + 2H₂O + 2Ac– (Ac: CH₃COO)

Постои рамнотежа помеѓу различните видови кои содржат хлор. При ниска pH вредност (која ја добивате кога додавате оцет или средство за чистење тоалет), реакцијата го фаворизира производството на гасовит хлор. Спротивно на тоа, зголемувањето на pH го фаворизира претворањето на гасот хлор во хипохлоритен јон. Хипохлоритот не е толку добар оксиданс како хипохлорестат киселина, поради што некои луѓе намерно ја намалуваат pH вредноста на белилото.

Водород пероксид + оцет = пероцетна киселина

Водород пероксид(хидроген) и оцет во домаќинството се две хемикалии кои никогаш не треба да ги мешате бидејќи тие реагираат и формираат пероцетна киселина и пероксиоцетна киселина. Овие киселини се многу корозивни и предизвикуваат хемиски изгореници.

H₂O₂ + CH₃CO₂H ⇌ CH₃CO₃H + H₂O

Комбинирањето на двата производи е примамливо, бидејќи реакцијата ја зголемува моќта на чистење. Но, опасноста по здравјето ја надминува потенцијалната корист. Безбеден начин на чистење со користење и белило и оцет е испирање со вода пред да се префрлите помеѓу двата производи. Никогаш не мешајте средства за чистење на рерната, отстранувачи на дамки или средства за одводнување едни со други или со белило или оцет, освен ако на етикетата не е наведено дека е безбедно.

Прва помош кога е некој изложен на овие хемикалии

Ако бидете изложени на испарувања од мешањето на белило и амонијак, веднаш евакуирајте се од загадената област на свеж воздух и побарајте итна медицинска помош. Додека парата може да ги нападне вашите очи и мукозни мембрани, најголемата закана произлегува од вдишувањето на гасовите.

Тргнете се од местото каде што се мешале хемикалиите. Не можете да повикате помош ако ве совладаат отровните гасови.

Јавете се на 112 за итна помош или побарајте совет од матичниот лекар за справување со ефектите од изложеноста на хемиското труење.

Ако најдете некој онесвестен за кој верувате дека страда од вдишување на белило/амонијак соединение, обидете се да го однесете на свеж воздух, по можност на отворено. Јавете се на 112 за итна помош. Не спуштајте ја слушалката додека не ви биде наложено да го сторите тоа.

Побарајте соодветни упатства за чистење и отстранување од местото на труење а таква грешка најверојатно ќе се направи во бања или кујна, затоа темелно проветрете го просторот пред да се вратите за да го отстраните соединението и да започнете со чистење.

Други хемикалии за домаќинството што никогаш не треба да ги мешате

Иако мешањето на белилото со речиси сè е лошо, а мешањето на пероксид со киселина е опасно, има и други вообичаени хемикалии за домаќинството што никогаш не треба да ги мешате. Во овие случаи, причината е помалку поврзана со безбедноста, а повеќе со ефективноста. Мешањето на сода бикарбона и оцет ги неутрализира двете хемикалии. Тој прави импресивен хемиски вулкан, но е прилично бескорисен како комбинација за чистење.