Далтониди и бертолиди

Не, далтониди не се поврзани со браќата Далтон и Таличниот Том!

Дали се сеќавате на Законот за постојани масени односи? Овој закон е карактеристичен по осумгодишниот спор меѓу Пруст и Бертоле.

 Жозеф Пруст експериментално го воспоставил законот за постојан однос на масите во 1799 година, според кој хемиските соединенија секогаш се комбинираат во константни односи на масите.

Клод-Луј Бертоле не верувал дека супстанците секогаш се комбинираат според законот за постојан однос на масите како што тврдел Пруст.

Иако се покажало дека Пруст е во право, сепак се пронајдени и помал број на соединенија кои имаат нестехиометриски состав а секогаш се во цврста агрегатна состојба па во чест на Бертоле се наречени бертолиди. Настануваат како  последица  на дефекти на  кристална решетка  и затоа се јавуваат само како цврсти супстанци

Една од најважните особини на кристалите е да се електронеутрални  т.е  да мора да имаат ист број на  анјони и катјони т.е полнежи.

Пример:FeO - со жарење на воздух преминува во Fe_0,95O.  Тоа  е заради  тоа што воздушниот О₂ влегува во кристалот и го оксидира Fe ²⁺   дo Fe ³⁺

При брза кристализација на Cu₂S  може да се случи  еден атом на бакар  поточно јон Cu⁺  да не стигне да влезе во решетката и се прави празнина (дефект) а да остане кристалот електронеутрален  друг атом се оксидира од +1 до +2 а добиениот бертолид има формула Cu_1,7 S.

Сличен пример е ZnO, кој може да постои и како Zn_1,0003O. Дополнителни јони на цинк се ставаат во шуплините на решетката и ги менуваат физичките својства на кристалот:

Примери:

• ZnO- има бела боја и е изолатор.
• Zn_1,0003O-има протокалова боја и е полупроводник од n-тип
  
  

• NiO- зелена боја, полупроводник
• Ni_0,999O- црна боја, полупроводник од р-тип

Уште неколку примери на бертолиди: VO_0.85-VO_1.25, TaH_2.76, VH_0.56

Главно  се оксиди, сулфиди и хидриди на преодни метали, бидејќи тие можат да формираат поголем број на катјони и се  полупроводници.

И на крај, зошто соединенијата со постојан состав се викаат ДАЛТОНИДИ а не ПРУСТИДИ?

Далтон бил најголем поддржувач на законот на Пруст; го потврдил експериментално, но исто така дал и теоретско објаснување - затоа денес соединенијата со постојан (стехиометриски) состав се нарекуваат далтониди.

Џон Далтон (1766-1844)  е англиски хемичар и физичар, прв почнал да го употребува поимот „атом“ за најмалата неделива честичка на материјата, основоположник е на атомската теорија во хемијата, но најпознат е по неговото истражување и научните сознанија за слепилото на бои, болест која денес го носи неговото име - Далтонизам.